Krótkie i dłuższe opowieści

Opis

Tom Krótkie i dłuzsze opowieści zawiera zapiski pisarza zebrane wcześniej w Bardzo krótkich i nieco dłuższych opowieściach, a także opowiadania Ja jestem Żyd z "Wesela" i Tragedia Juliana Klaczki oraz wiele innych utworów pisanych prozą. Jest to zbiór krótkich i dłuższych wspomnień, rozważań historycznych, przemyśleń filozoficznych i religijnych, a przede wszystkim mądrych przypowiesci o życiu.
To wszystko należy mieć we własnym ręku. Jak to zrobić? Czyj wysiłek temu podoła? Dlatego szukałem metafory — przybliżenia: niech choć w ten obrazowy, czy czysto myślowy sposób uczynimy wysiłek, aby zbliżyć się do słowa-rzeczy. Słowo — po hebrajsku dobar (dawar — zależy od lekcji czytania). Staję tedy nad brzegiem morza, przestwór nieogarniony. Mam w ręku łyżeczkę: jakże wyczerpać te bezmiary wód tym małym przedmiotem, służącym w istocie do zupełnie czego innego. Banał tej przenośni jest cały czas ze mną podczas lektury „Krótkich i dłuższych opowieści" Romana Brandstaettera. W każdej chwili wędruję nad sprawą, wędruję wokół sprawy, staram się wnikać in medias res — i cóż pozostaje? Jedno: nieodparta zachęta do ponownej lektury. Ani zachęta ułomna, ani wygasająca. Wiem, naturalnie, że stykam się ze słowem, którego źródła są w niemałym stopniu starotestamentowe. Ale wiem także, i to odgrywa tutaj przewodnią rolę, że pisze to człowiek niedoceniony, powiedziałbym: całkiem-całkiem nie-doceniony (gdybym nie obawiał się egzageracji) w kulturze polskiej. Jestem nieodpartego zdania, że Pan Roman Brandstaetter czeka na odkrycie. Jego „Jezus z Nazarethu" jest pomnikiem Chrystusa, jest nieuległym czasowi świadectwem prawdy o Zbawicielu. Nagroda Nobla — wlaśnie! Cóż, nie udalo się; należy trzymać się z tymi, od których to w dużej mierze zależy. On się nie trzymał. Niezależność zachowania: mowy, obyczaju, manier... to był jego ludzki wizerunek.
Wstęp
Przemysław Bystrzycki