Społeczne Nauczanie Kościoła Prawosławnego

Opis

Wierni Cerkwi prawosławnej w Polsce od lat potrzebowali książki, która kompleksowo i w przystępny sposób przedstawiałaby złożone zagadnienia moralne nurtujące współczesne społeczeństwo. Ich oczekiwanie zakończyło się wraz z pojawieniem się pracy pt. „Społeczne nauczanie Kościoła prawosławnego”, której opracowania podjął się arcybiskup białostocki i gdański Jakub. Powstało kompendium podstawowej wiedzy, w którym czytelnik może znaleźć odpowiedzi na wiele kwestii moralnych, z którymi ma do czynienia w życiu własnym i społeczeństwie. Praca powstała opierając się na nauce dogmatycznej, kanonach cerkiewnych i nauczaniu św. Ojców, o czym w recenzji, której fragmenty zamieszczono na ostatniej stronie okładki, pisze metropolita warszawski i całej Polski Sawa. Zwierzchnik naszej Cerkwi pisze w niej również: „Poruszone w pracy zagadnienia dotyczą moralnych zachowań człowieka, dotykają zasadniczej istoty postaw ludzkich. W historii ludzkości miały one zawsze miejsce.
Mają i do dziś, bowiem natura ludzka, po upadku Adama, chociaż odnowiona poprzez Zmartwychwstanie Chrystusa, pozostaje ta sama”.
Drugi z recenzentów, prof. dr hab. Andrzej Sadowski, podkreśla z kolei, że jest to „pierwsza monografia przygotowana w języku polskim, ujmująca w sposób kompleksowy, a przy tym niezwykle komunikatywny, stosunek Kościoła prawosławnego do najważniejszych spraw i problemów, z którymi ciągle zmierza się ludzkość, w tym także wielu wiernych

wyznania prawosławnego. (…) To praca, która prezentuje ważne stanowisko przedstawiciela autokefalicznego Kościoła prawosławnego w Polsce w zakresie wypracowania jednolitej nauki społecznej Kościoła prawosławnego w świecie, nauki, która obok treści wspólnych, powinna uwzględniać także specyfikę usytuowania wiernych w różnych warunkach polityczno-ustrojowych, społecznych i kulturowych”.
Na książkę składa się pięć rozdziałów, wprowadzenie i zakończenia, a także literatura tematu. Pierwszy rozdział przedstawia stanowisko Cerkwi wobec współczesnych problemów społecznych i moralnych oraz metodologię wypracowania stanowiska w tematach współczesnych problemów społecznych. Rozdział drugi traktuje o źródłach norm moralnych. Autor omawia w nim kwestie normatywne Pisma Świętego, naturalne moralne prawo, normatywną spuściznę soborów i św.
Ojców oraz zbiór prawa kanonicznego. Porusza też kwestię sumienie i pojęcie epitemii. W rozdziale trzecim przedstawione zostały stanowiska lokalnych Cerkwi prawosławnych w kwestii nauki społecznej, w szczególności Patriarchatów: Konstantynopolitańskiego, Moskiewskiego i Rumuńskiego oraz Greckiej Cerkwi Prawosławnej.
W czwartym rozdziale, zatytułowanym „Prawosławie wobec współczesnych problemów moralnych”, czytelnik znajdzie omówienie najważniejszych kwestii moralnych, które napotyka w swoim życiu: kwestii małżeństwa i pożycia małżeńskiego, rozwodów, homoseksualizmu, związków partnerskich, aborcji, antykoncepcji, metod związanych z przeciwdziałaniem bezpłodności, zapłodnienia in vitro, surogatywnego macierzyństwa, adopcji dzieci, przeszczepów, eutanazji, transseksualizmu i zmiany płci, klonowania, wykorzystywania komórek macierzystych w badaniach i leczeniu.
Ostatni, piąty rozdział traktuje o życiu wiernych we współczesnym świecie i problemach z nim związanych. Autor omawia w nim problem wolności we współczesnym świecie, obojętność religijną, fundamentalizm religijny, zagadnienia samobójstwa, kary śmierci i kremacji ciał, pisze o feminizmie i miejscu kobiety w Prawosławiu, porusza zagadnienia kapłaństwa kobiet i ideologii gender, omawia relacje na linii Cerkiew – państwo, Cerkiew – polityka, Cerkiew – ekologia, zagadnienia postu, grzechu i pokuty, kończąc na dążeniu do świętości.
Treści omawiane w książce autor przekazuje, jak pisze metropolita Sawa, „w sposób jasny, zwięzły i dostępny czytelnikowi, a tym samym wnosi do literatury polskojęzycznej cenny materiał dotyczący życia Kościoła prawosławnego”.

Książka liczy tylko 160 stron i z pewnością niektórzy czytelnicy nie znajdą w niej wyczerpujących i satysfakcjonujących odpowiedzi. Jednak pomocą dla nich powinna posłużyć obszerna literatura tematu, która została zamieszczona na końcu publikacji wraz z jej streszczeniem w języku angielskim. Autor we wprowadzeniu ujmuje to w ten sposób:
„Polskojęzyczny czytelnik, w ten sposób, otrzymuje do ręki pozycję, w której zawarte jest stanowisko Kościoła prawosławnego i jego nauczanie w poszczególnych kwestiach. Krótkie odpowiedzi i literatura wskazane w niniejszej książce mogą być podstawą do głębszych badań w każdym z przedstawionych tematów”, a w zakończeniu dodaje: „Mam nadzieję, że oddawana do rąk czytelnika książka chociaż w pewnym stopniu zaspokoi jego oczekiwania.
Być może zachęci ona też do dogłębnego zapoznania się z poruszanymi tutaj tematami na podstawie innej specjalistycznej literatury. Taki bowiem również cel stawia przed sobą ta pozycja. (…) Można więc traktować, że niniejsza pozycja to mały przyczynek w literaturze poruszającej nauczanie społeczne Kościoła prawosławnego”.

Jarosław Charkiewicz