Biblia Aramejska

Targum Neofiti 1 do Księgi Powtórzonego Prawa to kolejny tom Biblii Aramejskiej, który profesjonalnie przetłumaczył i opracował krytycznie ks. Prof… Marek Par­chem z Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Kardynała Stefana Wy­szyńskiego w Warszawie. Pierwszy w Polsce przekład tekstów targumicznych na język polski, zaopatrzony w aparat krytyczny i komentarz stanowi istotne źródło dla badań biblijnych, językoznawczych, paleograficz­nych, socjologicznych i teologicznych. Do tych źródeł mogą sięgać zarówno profesjonalni badacze, jak i miłośnicy Pisma Świętego, którzy chcą się zapoznać z najstarszym przekładem i komentarzem tekstów świętych judaizmu i chrześcijaństwa.

Księga Powtórzonego Prawa przekazuje wiele głębokich idei teo­logicznych, które stoją u podstaw zbawczej relacji pomiędzy Bogiem i Jego ludem. Podkreślona jest w niej rola Mojżesza, który jako pośrednik pomiędzy Bo­giem i ludem Izraela zostaje nazwany prorokiem. W tekście znajduje­my informacje o roli proroka oraz zapowiedź nowego proroka, który objawi oblicze Boga. Tekst ten odnoszony jest w Nowym Testamencie do osoby Jezusa Chrystusa – Nowego Mojżesza.

Jak brzmi najstarszy komentarz do Księgi Powtórzonego Prawa? W jaki sposób targumiści interpretują jej tekst hebrajski? Jakie techniki translatorskie stosują, aby przybliżyć tekst święty prostym słuchaczom zgromadzonym na liturgii synagogalnej? Czy w aramejskim tłumaczeniu hebrajskiego tekstu Księgi Powtórzonego Prawa można dostrzec pomost pomiędzy Torą a Ewangelią? Odpowiedzi na te pytania daje wnikliwa lektura niniejszego tomu.

Wydawnictwo „Gaudium” oddaje do rąk czytelników wydanie podręczne (w miękkiej oprawie) Targum Neofiti 1: Księga Kapłańska, będące przekładem autorstwa ks. prof. Antoniego Troniny. To już 3. tom serii Biblia Aramejska. Księga Kapłańska składa się z nakazów Bożych skierowanych do Izraela za pośrednictwem Mojżesza. Zrozumiałe więc, że targum, czyli liturgiczna lektura tej księgi w języku aramejskim, aktualizuje te przykazania w kontekście życia pokoleń ludu Bożego i pozwala czytelnikowi głębiej zrozumieć biblijny przekaz Starego i Nowego Testamentu.

Literatura targumiczna zawiera w sobie tłumaczenia tekstów ksiąg Starego Testamentu ubogacone o liczne informacje dotyczące środowiska, w którym powstawały. Dlatego też jest to bezcenny komentarz do oryginału. Rzuca ona wyjątkowe światło na szersze rozumienie znaczenia tekstu biblijnego z jego praktycznym odniesieniem do konkretnej sytuacji życiowej słuchacza. Prof. James H. Charlesworth z Princeton uważa, że „targumy […] są oknami, przez które możemy wniknąć w wyobraźnię autora, wejść w jego kulturę i dzięki temu skorygować nasze ubogie myślenie”. Opublikowany nakładem wydawnictwa „Gaudium” tom pt. Targum Neofiti 1: Księga Kapłańska jest przekładem autorstwa ks. prof. Antoniego Troniny. To już 3. tom z serii Biblia Aramejska. Księga Kapłańska składa się z nakazów Bożych skierowanych do Izraela za pośrednictwem Mojżesza. Zrozumiałe więc, że targum, czyli liturgiczna lektura tej księgi w języku aramejskim, aktualizuje te przykazania w kontekście życia pokoleń ludu Bożego i pozwala czytelnikowi głębiej zrozumieć przekaz Biblijny Starego i Nowego Testamentu.

Niniejsza publikacja pt. Księga Rodzaju stanowi 1 tom szerszego projektu zatytułowanego Biblia Aramejska, w którym uczeni chrześcijańscy i żydowscy pragną udostępnić Czytelnikom pierwszy przekład tekstów targumicznych na język polski. Pierwsza część tego projektu obejmuje 15 tomów do Pięcioksięgu w ujęciu Targumu Neofiti 1 (tomy 1-5), Targumu Pseudo-Jonatana (tomy 6-10) i Targumu Onkelosa (tomy 11-15). Poszczególne tomy zawierać będą przekład polski zaopatrzony w przypisy. Równolegle wydawana będzie edycja krytyczna z tekstem aramejskim. Planowany jest także odrębny tom zerowy dla polskich Czytelników jako wprowadzenie w lekturę i bogatą treść tekstów targumicznych. Zamierzeniem twórców tego projektu jest udostępnienie aramejskiej Volks-Bibel (Biblii na użytek ludu), której barwne tradycje cieszyły się dużą popularnością w czasach Jezusa i apostołów. Z jednej strony stanowiły one parafrazę i wyjaśnienie tekstów Starego Testamentu oraz komentarz do nich, z drugiej zaś źródło inspiracji dla Jezusa i autorów Nowego Testamentu. Wiele treści zawartych w bogatych tradycjach żydowskich okresu przedchrześcijańskiego oraz w późniejszych tradycjach chrześcijańskich lepiej można zrozumieć w świetle przekazu targumicznego. Jezus i Jego uczniowie słyszeli te tradycje w synagogach, uczyli się ich w szkołach i dyskutowali o nich w rodzinach. Używając w mowie potocznej języka aramejskiego, całym sercem przeżywali treści wyjaśniane i komentowane przez barwne i żywe tradycje targumiczne.

Do wydania podręcznego Biblii Aramejskiej zostaje dołączona płyta CD z lekturą wybranych tekstów aramejskich z Księgi Rodzaju w wykonaniu chrześcijan z Ziemi Świętej – Louaia i Rabab Zaher. Teksty te w polskim tłumaczeniu czyta autor pierwszego przekładu – ks. Mirosław S. Wróbel. Z pewnością tekst słuchany Księgi Rodzaju w języku aramejskim i polskim przybliży czytelnikom oryginalne brzmienie i ubogaci lekturę Biblii Aramejskiej.

(ze wstępu) ks. Mirosław Stanisław Wróbel

Wprowadzenie do Biblii Aramejskiej (z płytą CD) jest wstępem do serii Biblia Aramejska – przekładu z języka aramejskiego na polski targumów do Pięcioksięgu (Targumu Neofiti 1, Targumu Pseudo-Jonatana i Targumu Onkelosa), targumów do Proroków oraz targumów do Pism. Publikacja ukazuje w przystępny sposób niezwykły świat tekstów targumicznych – najstarszych aramejskich przekładów Biblii hebrajskiej i komentarzy do niej. W książce zostały opracowane m.in. takie zagadnienia, jak: geneza i rozwój targumizmu, znaczenie języka aramejskiego, użycie targumów w liturgii synagogalnej, podział i charakterystyka dostępnych źródeł targumicznych, techniki targumiczne, teologia targumów oraz wpływ aramejskich tłumaczeń na treści zawarte w Nowym Testamencie. Dzięki lekturze tej książki czytelnik może odkryć bogactwo starożytnych źródeł, na których podstawie były głoszone Tora i Ewangelia. Ponadto, niniejszy tom ułatwi zrozumienie równoległych, ale różnych sposobów interpretacji tekstów biblijnych przez rabinów i Ojców Kościoła.

Do Wprowadzenie do Biblii Aramejskiej zostaje dołączona płyta CD z lekturą dwóch tekstów aramejskich - Zdrowaś, Maryjo i Ojcze Nasz.

Literatura targumiczna zawiera w sobie tłumaczenia tekstów ksiąg Starego Testamentu ubogacone o liczne informacje dotyczące środowiska, w którym powstawały. Dlatego też jest to bezcenny komentarz do oryginału. Rzuca ona wyjątkowe światło na szersze rozumienie znaczenia tekstu biblijnego z jego praktycznym odniesieniem do konkretnej sytuacji życiowej słuchacza. Prof. James H. Charlesworth z Princeton uważa, że targumy są oknami, przez które możemy wniknąć w wyobraźnię autora, wejść w jego kulturę i dzięki temu skorygować nasze ubogie myślenie.?

Opublikowany nakładem wydawnictwa Gaudium tom pt. Targum Neofiti 1. Księga Wyjścia jest przekładem autorstwa ks. prof. M. S. Wróbla i to z kolei 2. tom z serii Biblia Aramejska. Jego lektura jeszcze bardziej wprowadza czytelnika w bogaty świat wrażliwości i myślenia starożytnych Żydów. Do tej pory ukazał się tom pt. Targum Neofiti 1. Księga Rodzaju, a już wkrótce opublikowany zostanie obszerny wstęp do całej serii Biblia Aramejska pt. Wprowadzenie do Biblii Aramejskiej. Słowo otwierające do tego tomu napisał kardynał Gerhard L. Müller - prefekt Kongregacji Nauki Wiary.